CHOROBY SERCA I UKŁADU KRWIONOŚNEGO PSÓW

Wady wrodzone serca i dużych naczyń powstają na skutek nieprawidłowej organogenezy (rozwoju organu) podczas życia płodowego. Są to nieprawidłowości w budowie anatomicznej serca lub/ i dużych naczyń krwionośnych istniejące już od momentu urodzenia zwierzęcia. Należy pamiętać, że nie wszystkie wady wrodzone muszą być wadami dziedzicznymi!

Najczęstszymi wadami wrodzonymi serca u psów są:

– podzastawkowe zwężenie aorty (SAS)
– przetrwały przewód tętniczy Botalla (PDA)
– zastawkowe zwężenie tętnicy płucnej (PS)
– ubytki w przegrodzie międzykomorowej (VSD)
– ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD)
– i inne

Nieprawidłowości anatomiczne serca często mogą być złożone i stanowią kombinację powyższych defektów. Rzeczywista częstość wad serca jest niemożliwa do określenia, ze względu na fakt, że wiele płodów obciążonych wadą obumiera podczas ciąży, jak również dlatego, że wiele wad serca lekkiego stopnia nie powoduje objawów klinicznych i pozostaje nierozpoznana.

Należy pamiętać o tym, że pośród poszczególnych ras psów istnieje zwiększone prawdopodobieństwo pojawiania się różnych wad. Z tego też powodu niezmiernie istotnym elementem wizyty u lekarza weterynarii przy okazji pierwszego szczepienia jest: OSŁUCHIWANIE szczeniąt. Każdy szczeniak, u którego lekarz stwierdzi szmery sercowe lub inne nieprawidłowości w pracy serca powinien mieć zrobione badanie kardiologiczne. Ważne jest też wykonanie kompleksowego badania serca u wszystkich dorosłych zwierząt hodowlanych przed dopuszczeniem ich do rozrodu. Nie potwierdzono wprawdzie dziedziczności wszystkich wrodzonych chorób serca ale wiadomo, że niektóre z nich rozwijają się ze wzmożoną częstotliwością u poszczególnych ras (co więcej w niektórych liniach hodowlanych) dlatego też rozmnażanie jedynie zdrowych osobników daje większe prawdopodobieństwo narodzin zdrowych szczeniąt. Eliminowanie chorób wrodzonych pojawiających się szczególnie często w danej rasie jest jednym z ważnych elementów pracy hodowlanej.

Nabyte wady serca rozwijają się wraz z wiekiem i ich objawy kliniczne obserwuje się najczęściej (choć nie koniecznie) u starszych psów. Pojawienie się chorób nabytych może być konsekwencją zapalenia, infekcji bakteryjnych, włóknienia lub innego rodzaju degeneracji tkanek, dysfunkcji tkanki mięśniowej, zerwania struny ścięgnistej i in. Niekiedy możemy mieć także do czynienia z czynnościowymi nabytymi wadami serca pojawiającymi się np.: w wyniku nadciśnienia płucnego. Klasyfikacja chorób serca sama w sobie może być dla wielu osób myląca i mało jasna, duża część wad wrodzonych jest bowiem równocześnie wadami dziedzicznymi, niektóre z nich (np.: CMD) może pojawiać się w formie pierwotnej (idiopatycznej czyli o nieznanych przyczynach) lub wtórnej albo też być następstwem innej wrodzonej wady serca.

Najczęstszymi wadami nabytymi serca u psów są:

– niedomykalność zastawki dwudzielnej
– niedomykalność zastawki trójdzielnej
– kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM)
– arytmogenna kardiomiopatia prawej komory (ARVC)
– i inne

Są rasy psów, u których wady nabyte pojawiać się mogą już we czesnym okresie życia np.: niedomykalność zastawki dwudzielnej u Cavalier King Charles Spanieli. Niekiedy możemy mieć również do czynienia z pojawieniem się typowej dla kotów (a nietypowej dla psów) kardiomiopatii przerostowej (HCM) – ma to miejsce przede wszystkim u dalmatyńczyków.

Wcześnie postawione rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia może spowolnić rozwój choroby i znacznie przedłużyć życie psa.

Rasy psów, u których najczęściej występuje SAS

– bokser
– buldog angielski
– owczarek niemiecki
– golden retriever
– rottweiler
– samojed
– nowofundland
– dog de Bordeaux
– bouvier des Flandres
i inne

Rasy psów, u których najczęściej występuje PDA

– owczarek niemiecki
– pudel
– nowofundland
– Bichon Frise‘
– cocer spaniel
– owczarek collie
– chihuahua
– szpic
i inne

Rasy psów, u których najczęściej występuje SP

– bokser
– buldog angielski
– beagle
– bullmastiff
– cocer spaniel
– samojed
– west highland white terier
– labrador
i inne

Rasy psów, u których najczęściej występuje DCM:
(rasy duże i olbrzymie, częściej chorują samce)

– dog niemiecki
– doberman
– sznaucer olbrzymi
– bokser
– wilczarz irlandzki
– dog de Bordeaux
– bernardyn
– nowofundland
– owczarek niemiecki
– leonberger
– bullmastiff
i inne

Rasy psów, u których najczęściej występuje niedomykalność zastawki dwudzielnej:
(rasy małe i miniaturowe)

– jamnik
– pudel
– Cavalier King Charles Spaniel (!)
– Yorkshire terier
– sznaucer miniaturowy
– Boston terier
– Shih zu
– lhasa apso
– maltańczyk
i inne

Powyżej przedstawione dane dotyczące zwiększonej częstotliwości występowania poszczególnych chorób serca u różnych ras psów są jedynie orientacyjnymi danymi statystycznymi. Nie oznacza to, że wady te nie mogą pojawić się u zwierząt innych ras!

Odrębnym zagadnieniem dotyczących chorób serca są zaburzenia w rytmie i przewodnictwie w mięśniu sercowym. Zaburzenia takie przyczyniają się do rozwoju różnego rodzaju groźnych dla życia zwierzęcia arytmii. Badaniem nadającym się do określenia rytmu pracy serca jest badanie elektrokardiograficzne (EKG) lub, jeśli zaburzenia pojawiają się okresowo, badanie holterowskie. Pozwala ono na 24-godzinny zapis pracy serca. Arytmie u psa mogą pojawiać się pierwotnie i przyczyniać się do rozwoju zmian wtórnych lub też mogą być konsekwencją innych chorób serca: np. typowe migotanie przedsionków w przebiegu kardiomiopatii rozstrzeniowej.

Do zaburzeń w pracy serca, zarówno w rytmie, przewodnictwie jak w kurczliwości mięśnia sercowego dochodzić może w konsekwencji zaburzeń elektrolitowych, hormonalnych, chorób worka osierdziowego, rozwoju zmian nowotworowych i innych. Tak duża rozległość i kompleksowość zagadnień kardiologicznych powoduje konieczność ciągłego kształcenia się lekarzy i wdrażania ciągle nowych metod diagnostycznych mogących mieć stałe zastosowanie w kardiologii weterynaryjnej.

Należy pamiętać, że nie każdy szmer sercowy musi być wynikiem choroby. Relatywnie często mamy do czynienia z tak zwanymi szmerami niewinnymi (czynnościowymi) będącymi konsekwencją niewielkich turbulencji w przepływie krwi np.: z komór serca do naczyń. Tego typu szmery wysłuchać można przede wszystkim u szczeniąt lub (rzadziej) u młodych psów. Zwierzę takie powinno być poddane oczywiście badaniu kardiologicznemu, które pozwoli na postawienie prawidłowej diagnozy.

Aby przyczynić się do jak największego ograniczenia w występowaniu wad wrodzonych i/ lub dziedzicznych serca u zwierząt konieczna jest ścisła współpraca lekarzy weterynarii z hodowcami psów i kotów.

Warto pamiętać żeby:

– podczas pierwszej kontroli weterynaryjnej wszystkie szczenięta z miotu zostały przez lekarza osłuchane. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości powinny być one podane badaniu kardiologicznemu
– na wizytę kardiologiczną należy udać się również ze szczeniętami, które gorzej się rozwijają, są zdecydowanie mniej aktywne od swojego rodzeństwa, źle przybierają na wadze itd.
– wszystkie młode, dorosłe psy (po skończeniu 1 roku życia) przeznaczone do rozrodu należące do ras predysponowanych do rozwoju chorób wrodzonych serca powinny być poddane badaniu kardiologicznemu
– kontrola układu krążenia powinna być również wykonana u starszych zwierząt, u których lekarz prowadzący stwierdził objawy mogące sugerować niewydolność mięśnia sercowego
– wskazane jest wykonanie badania kardiologicznego u wszystkich starszych psów przed planowanymi zabiegami operacyjnymi